Diisocyanaten komen in tal van producten voor. Maar het gebruik ervan is niet zonder risico. Dit moet je weten om veilig te kunnen werken met producten die deze stoffen bevatten.

1. Wat zijn diisocyanaten?

Diisocyanaten zijn zeer reactieve chemicaliën. Ze worden massaal gebruikt voor de productie van polyurethaanproducten – kortweg PU-producten. Het zijn sensibiliserende stoffen, wat betekent dat ze bij blootstelling een allergische reactie kunnen veroorzaken, doordat het immuunsysteem wordt geactiveerd. Een deel van de mensen die een keer zijn blootgesteld aan diisocyanaten, kan bij elke volgende blootstelling een heftige astmatische aanval krijgen. Dat heet beroepsastma.
PU-producten kennen vele toepassingen. PUR-Isolatieschuim is misschien wel de bekendste. Ook veel lijmen, vezels en coatings zoals verf en vernis bevatten diisocyanaten. Vooral de auto-industrie en bouwsector maken gebruik van deze producten. Diisocyanaten worden verder ook gebruikt in gietvloeren in sporthallen.

2. Wat zijn de veiligheidsrisico’s?

Diisocyanaten zijn sterk irriterende stoffen voor de longen, de slijmvliezen van de ogen en het maagdarmkanaal. Er is vooral gevaar voor sensibilisatie: komt een medewerker in contact met de stof, dan kan hij er na een bepaalde tijd plots allergisch voor worden. Bij een volgende blootstelling kan er een hevige allergische reacties op volgen. Ook kunnen er ademhalingsproblemen optreden.

Dit zijn de meest voorkomende gezondheidsrisico’s:

  • Beroepsastma
  • Benauwdheid
  • Longklachten
  • COPD
  • Eczeem
  • Oog- en luchtwegirritaties
  • Opgezwollen ledematen 

3. Hoe meet je diisocyanaten?

Er zijn verschillende gevalideerde methoden beschikbaar voor het meten van het gehalte aan diisocyanaten in de lucht. Of mensen zijn daadwerkelijk zijn blootgesteld aan isocyanaten, kan bepaald worden door het meten van afbraakproducten in het bloed en de urine. Er zijn verschillende soorten diisocyanaten, met allemaal hun eigen grenswaarden. Bevat een product op de werkplek meer dan 0,1% diisocyanaten? Dan is het verplicht om voor gebruik van diisocyanaten eerst een speciale opleiding te volgen. Om veilig te kunnen werken met gevaarlijke stoffen is het belangrijk om te weten waar je mee werkt. Het is dan ook aan te raden om te weten welke producten meer dan 0,1% diisocyanaten bevatten. Je kunt dat zelf controleren. In rubriek 3.1 van het veiligheidsinformatieblad (VIB) van de leverancier kun je terugvinden uit welke bestandsdelen het chemisch product bestaat.

4. Wat zijn de preventiemaatregelen?

Natuurlijk beginnen we dan bij de bron. Kijk eerst of er alternatieven beschikbaar zijn zonder diisocyanaten. Is dat geen optie, dan bepaalt de Risico Inventarisatie & Evaluatie (RI&E) – eventueel ondersteund door de meetresultaten – welke preventiemaatregelen nodig zijn.

  • Technische maatregelen denk aan gesloten spuitcabines waar medewerkers niet in aanraking komen met de diisocyanaten. Zorg ook voor voldoende ventilatie en afzuigingsinstallaties.

  • Organisatorische maatregelen bekijk of taakroulatie mogelijk is bij de werkzaamheden waarbij medewerkers worden blootgesteld.

  • Persoonlijke beschermingsmiddelen denk aan handschoenen, beschermende kleding en ademhalingsbescherming.

  • Opleiding Zorg voor de (verplichte) opleiding voor werknemers over de risico’s en benodigde preventiemaatregelen. Orbi Opleidingen verzorgt deze opleiding. Zie ook de site www.orbiopleidingen.nl/chemie